در بیشتر اوقات هنر یک انتخاب است. یعنی اگر سبک موسیقی خاصی را دوست ندارید و یا تماشای تئاتر برایتان کسالت‌آور‍ است، می‌‌توانید به راحتی آن‌ها را نادیده بگیرید و در طول زندگی اصلاً سراغ آن‌ها نروید. اما معماری، شاخه‌ای که قویاً بین هنر و مهندسی گره خورده، داستانی متفاوت دارد. ممکن است فعالیت یا پروژه‌ای در محیط زندگی شما شکل بگیرد که در ابتدا کم‌تر ذهنتان را درگیر کند اما در مرو زمان و به طور پیوسته زندگیتان را تحت تأثیر قرار دهد. چه بسا در بحث طراحی داخلی، این تأثیر بیشتر نمود کند. ما بیشتر وقت خود را در خانه سپری می‌کنیم که به طور مستقیم بر تندرستی و سلامت روان تأثیرگذار است. ما این موضوع را در دوره‌های قرنطینه اجباری که به واسطه همه‌گیری کرونا به‌وجود آمد، بیشتر حس کردیم که چقدر فضاهای داخلی برای سلامتی و حتی پیشگیری از بیماری‌ها مهم هستند. طراحی صحیح محیط داخلی، مسئولیتی بزرگ برای یک طراح حرفه‌ای است. یک طراح داخلی باید در رابطه با طرح‌ها و پروژه‌های متفاوت، برنامه‌ریزی، هماهنگی و مدیریتی قوی داشته باشد تا بتواند در نهایت محیطی کاملاً سالم و زیبا برای ساکنین طراحی کند.

اما در واقع طراحی داخلی چیست؟

اغلب، طراحی داخلی با دکوراسیون داخلی اشتباه گرفته می شود – تصور غلطی که ریشه در برخی سوء تفاهم‌ها و تعصبات دارد. در واقع انتخاب پوشش‌ها، رنگ‌ها و ظریف‌کاری‌های نهایی از جنبه‌های مهم طراحی داخلی هستند.  اما موضوع به اینجا ختم نمی‌شود.

اول از همه، درک رفتارها و تمایلات کاربر برای طراحی فضایی کاربردی و زیبا، ضروری است.  سامان‌دهی رفت و آمدها، فار ابتدایی است که با تغییر و اصلاح طرح اصلی به دست می‌آید.  تقسیم فضا را می‌توان نه تنها با استفاده از دیوارها، بلکه از طریق مبلمان و حتی اشیا نیز اجرا کرد. در عین حال‌، در طراحی داخلی باید به میزان راحتی (اعم از نظر حرارتی، روشنایی یا صوتی) و همچنین ارگونومی نیز توجه کرد تا بهترین ابعاد برای مبلمان و دیگر وسایل مشخص شود. درنهایت جزئیاتی که در پوشش ها و مواد به کار می‌روند، مشهودترین و مهم‌ترین قسمت طراحی داخلی هستند. این موضوع در واقع اوج کار طراحی و نشان‌دهنده دید طراح نسبت به پروژه و همچنین نیازهای کاربر است.

در ادامه، به موارد اصلی که در طراحی داخلی باید به آن‌ها توجه شود می‌پردازیم.

 

 

طرح اولیه در طراحی داخلی

به طور خلاصه در طرح اولیه (Layout) یک پروژه، موقعیت تجهیزات، مبلمان و دیگر اشیا اعم از ثابت یا متحرک، در فضایی که در حال طراحی شدن است، نشان داده می‌شود. یک چیدمان مناسب می‌تواند حس وحال فضا را تلطیف کند.  به‌ویژه در نقشه‌های معماری که فضایی با طراحی باز دارند و طراح از آزادی عمل بیشتری برخوردار است، چیدمان داخلی مهم‌ترین بخش پروژه است.  لوکوربوزیه و میس ون روهه (Le Corbusier و Mies van der Rohe) اولین کسانی بودند که برای جداسازی فضاها از المان‌های سازه‌ای، مبلمان و پانل‌های متحرک به جای دیوارها استفاده کردند و طراحی‌های قدیمی را به چالش کشیدند.

برای داشتن یک طرح اولیه خوب، یک طراح داخلی باید استانداردهای دسترسی مثل مسیرهای فرار از آتش و حداقل ابعاد اتاق‌ها را در نظر بگیرد. مطالب زیادی وجود دارد که ابعاد مناسب برای هر نوع استفاده از فضا را مشخص می کند.  به عنوان مثال کتاب ارنست نوفرت – «داده های معماران» – که در سال 1936 منتشر شد یکی از همین منابع بود. اما با رشد روزافزون شهرها و افزایش قیمت املاک، این حداقل استانداردها هم در آپارتمان‌ها و خانه‌های کوچک امروزی نادیده گرفته می‌شوند. بنابراین مهم‌ترین چیزی که باید به آن توجه کرد، هماهنگی فضا با نوع کاربری آن است تا بتوان طرحی کاربردی با توجه به نیاز ساکنین آن خلق کرد.

نقش مبلمان و گیاهان خانگی در طراحی داخلی

مبلمان چه به صورت ثابت و چه به صورت متحرک، مستقیماً بر کیفیت هر پروژه داخلی تأثیر می‌گذارد. این وظیفه طراح است که مطمئن شود مدل‌هایی که انتخاب می‌کند تا چه اندازه با فضا همخوانی دارد.

از طرفی دیگر گیاهان خانگی هستند که که در دسته مبلمان‌ها قرار نمی‌گیرند اما با این وجود جزئی از طراحی داخلی هستند که باید درنظر گرفته شوند، چرا که علاوه بر زیبایی، سطح سلامتی و کیفیت زندگی ساکنین را هم افزایش می‌دهند. گیاهان هوا را تصفیه می‌کنند و آلودگی‌های هوای محیط را هم جذب می‌کنند. پیشنهاد می‌شود به ازای هر 10 متر مربع فضا، یک گیاه با سایز متوسط قرار گیرد.

اهمیت راحتی و سادگی در طراحی داخلی

در یک جهان پرجمعیت و در حال رشد، کیفیت محیطی درون خانه مهم است و با توجه به این‌که ما بیشتر وقت خود را در خانه می‌گذرانیم، یک فضای داخلی ناخوشایند، ناامن یا ناسالم می‌تواند برای سلامتی جسمی و روانی ما بسیار مضر باشد.

راحتی از طریق زیبایی‌شناسی فضا، عطر و بوی محیط، نسیمی که از پنجره وارد می‌شود، درجه حرارت حس شده هنگام ورود و استفاده از فن‌آوری‌ها یا استراتژی‌های تأثرپذیر برای بهبود کیفیت زندگی ساکنان، ایجاد می‌شود.

حس شما نسبت به فضایی که در آن ساکن هستید برگرفته از چیست؟

رنگ، روشنایی، عمق و ارتفاع فضا تعیین می‌کند که آیا محیطی که در آن قرار گرفته اید دنج، امن، مهیج و آرام است یا خیر.

آیا راحتی محیط از نظر صداشناسی مناسب است؟

یک محیط با مشخصه صداشناسی خوب به شما این امکان را می‌دهد که بدون این‌که لازم باشد حجم صدای خود را بالا ببرید با دیگران صحبت کنید و یا در یک تالار کنفرانس،  به سخنرانی گوش دهید.

هوای محیط خیلی گرم یا خیلی سرد است؟

دمای مناسب می‌تواند در محدوده 20 تا 25 درجه سانتیگراد باشد، سرما یا گرمای بیش از حد نه تنها آزاردهنده است بلکه می‌تواند مسبب بسیاری ار بیماری‌ها نیز باشد.  آیا تهویه هوا، فضای داخلی را تا حد ممکن تمیز و سالم نگه می‌دارد و می‌تواند بوهای بد، کنه‌ها ، قارچ‌ها و سایر ترکیباتی که برای سلامتی مضر هستند را حذف کند یا خیر.

اگرچه ممکن است ارگونومی ارتباط چندانی با معماری نداشته باشد، اما رشته‌ای است که به ما کمک می‌کند فضاها و دستگاه‌ها را طوری طراحی کنیم که به خوبی با ویژگی‌های فیزیولوژیکی، آناتومیکی و حتی روانی ساکنان و کاربران هر اتاق سازگار شوند. بنابراین، میزان موفقیت یک طراحی داخلی خوب با تجزیه و تحلیل دقیق ارگونومی ارتباط دارد؛ تحلیلی که باید از مطالعه ابعاد و تناسبات بدن انسان آغاز شود.

جایگاه مواد و پوشش ها در طراحی داخلی

انتخاب مواد و جنس پوشش‌ها معمولاً تحت تأثیر عواملی مانند زیبایی، عملکرد و هزینه قرار دارد. همچنین باید ترکیب این مواد و تأثیری که می‌توانند در طول عمر مفیدشان بر محیط زیست داشته باشند، مورد توجه قرار گیرد.  در حال حاضر تنوع زیادی در بازاهای دنیا وجود دارد که به طراحان این امکان را می‌دهد تا عواملی مثل منشأ، دوام، قابلیت بازیافت و خصوصیات بهداشتی یا محیطی این مواد را قبل از استفاده، بسجند. بنابراین انتخاب پوشش یا پرداخت‌کاری به عوامل متعددی وابسته است؛ در همین رابطه باید موارد زیر در نظر گرفته شود:

هدف از ساخت فضا 

مواد به کار برده شده باید گویای نوع فضا و خواسته کاربران باشد. برای انتخاب مواد، توصیه می‌شود میزان ترافیک و نوع کاربری منطقه، شرایط تمیز کردن و قرار گرفتن محیط در معرض سایش‌های احتمالی در نظر گرفته شود. همچنین عوامل دیگری مثل بافت و رنگ نیز می‌توانند به درک فضا و انتشار نور کمک کنند و بر روحیه افراد تأثیرگذار باشند.

مواد تشکیل دهنده مصالح

ترکیب مواد میزان مقاومت، انعطاف‌پذیری‌‌، نرمی و در نتیجه دامنه کاربرد آن را تعیین می‌کند. به‌علاوه از نظر شیمیایی، بهتر است به ترکیب رنگ‌ها، پوشش‌های پلاستیکی، چسب‌ها و یا مواد افزودنی که می‌توانند در طولانی مدت اثرات مضر (یا حتی مفید) بر کیفیت هوای داخل محیط داشته باشند، توجه شود.

سیستم های نصب و اجرا

در روند پرداخت‌کاری، فرآیند استفاده از اتصال دهنده‌ها یا چسب‌ها هم وجود دارد که پیشنهاد می‌شود برای صرفه‌جویی در هزینه ها و جلوگیری از خطا در مراحل ساخت، در همین مرحله تکمیل شود.

لایه سطحی

اما آخرین لایه که ترکیبات سطوح می‌باشد، تأثیر زیادی در راحتی فضا دارد. سطوح را می‌توان به صورت ضدلغزش، نچسب یا ضد آب اجرا کرد. المان‌هایی مانند پوشش مفاصل، گوشه‌ها و دستگیره‌ها را هم با نگرش سهولت در تمیزکاری، جلوگیری از حوادث احتمالی و تسهیل در جابه‌جایی‌ها می‌توان طراحی کرد.

درنهایت، درک درست از ابعاد فیزیولوژیکی، آناتومیکی و روانی انسان، به ما کمک می‌کند تا در عین احترام به تنوع و تفاوت‌ها به سطح بالایی از راحتی برسیم. همه افراد به یک شکل در فضاها حرکت نمی‌کنند، از ابعاد جسمی یکسانی برخوردار نیستند، در یک مقدار نور احساس راحتی نمی‌کنند و یا دماهای یکسان را دوست ندارند. به همین خاطر در نظر گرفتن رویکردی جامع و فراگیر در زمان طراحی فضاها، ضروری است. در آخر می‌توان گفت ایجاد هماهنگی بین «اشیا، جسم و ذهن» کلید دستیابی به یک پروژه موفق است.

 

همه گیری کرونا موجب شکل گیری سبکی نو از زندگی شد؛ بسیاری از نیازهای قبلی کم‌رنگ و تقاضاهای جدید شکل گرفت. همین موضوع باعث شد که اغلب صنایع برای برطرف‌سازی این نیازها دست به کار شوند و راهکارهای نوینی عرضه کنند. یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها، معماری بوده است که انتظار می‌رود معماران و فعالان این حوزه فضاهای زندگی ما را برای جهان پساکرونا تغییر دهند. شاید بتوان گفت بحث آموزش، محیط کار و مسکن جز مهم‌ترین مسائلی است که قطعاً در پساکرونا با نگرشی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد.

معماری رشته‌ای است که تعییرات آن آرام و کند صورت می‌گیرد. معمولاً حداقل چند سالی طول می‏کشد تا برج‏های جدید شکل بگیرند و یا حتی پروژه‌های کوچک‌تر تکمیل شوند. بنابراین نمی‌توان انتظار واکنشی فوری را در این صنعت داشت. اما به محض پیدایش کرونا، معماران متوجه عواقب و نتایج آن شدند. طراحان و معماران ایده‏ها، ابتکارات و پیشنهادهای طراحی خودشان را به اشتراک می‏گذارند که به ما کمک می‏کند تا بتوانیم به این هنجارهای جدید واکنش نشان دهیم.

گستردگی این مبحث کم نیست؛ تمام توپولوژی‏های ساختمانی و مراحل مختلف حرفه‏ی معماری و زمینه‏های مرتبط با آن – از آموزش (‏مدارس در دوران کرونا یا پساکرونا چگونه خواهد بود؟ دنیای دانشگاهی با چه چالش‌هایی مواجه خواهد بود؟)، تا محیط کار (در حال حاضر یک محل کار «ایمن» چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا اصلاً به یک محیط کار ایمن نیاز هست؟)، و حتی ساخت و ساز را تحت تاثیر قرار داده‌است. از آن‌جایی ‌که مدرنیته با هدف ایجاد یک محیط سالم برای ساخت و ساز در نیمه‏ی اول قرن بیستم شکل گرفت، اصلاً بعید نیست که چالش‏های فعلی ما نیز باعث اختراعات، فلسفه‏ها و راه‏حل‏های عملی جدیدی شود که در آینده نه چندان دور به لازمه‌های زندگی روزمره تبدیل شود؛ و اگر این اتفاق بیفتد، عصر معماری جدید چطور تعریف خواهد شد؟

این روایت‏ها و پیش‌بینی‌ها خیلی جدی در حال مطرح شدن در دنیای معماری است و پلتفرم‏های بحث و گفتگو به سرعت در قالب وبینارها و گرده‌همایی‌های مجازی، مثل فستیوال معماری لندن (AFL Digital 2020)، ظهور پیدا کردند که فرصت خوبی برای بررسی دقیق موقعیت‏ها و دیدگاه‏ها است. البته ناگفته نیست که همین حالا نیز تعدادی از پروژه‌هایی که با هدف تأثیر بر دنیای معماری در دوران پساکرونا طراحی شده بودند، در دست ساخت و شکل‌گیری هستند.

معماری و آموزش در پساکرونا

تعداد زیادی از مدارس در سرتاسر جهان در حال حاضر تعطیل هستند و نیاز هست روشی ایمن برای آموزش نسل‏های جدیدی که در شرایط اضطراری در حال بزرگ شدن هستند، کشف و پیاده سازی شود. به همین دلیل یکی از چالش‌های موجود این است که ساختمان‏های آموزشی در این چارچوب جدید چگونه می‏توانند ساخته شوند! به عنوان مثال، استودیوی Curl la Tourelle Head Architecture مستقر در لندن با الهام از سبک یادگیری در فضای باز در مدارس دانمارک، پیشنهاد کرده است چادرهایی با فاصله‏ی اجتماعی مناسب تعبیه شود که بتوان موقتاً در شرایط بحران برای آموزش مورد استفاده قرار بگیرند.

یا در دبی و در استادیوی رُآر (Roar)، بحران را فرصتی برای تجدیدنظر در فضاهای آموزشی دانستند و طرحی در مورد راه‏حل‏های طولانی مدت که می‏تواند کاربردی باشد، ارائه شد (پیشنهادی که در تصویر پایین نشان داده شده است). یادگیری در خانه و نتایج مثبت آن باعث شد مفهوم سنتی مدارس و اثربخشی آن در یادگیری دانش‌آموزان و پیشرفت تحصیلی آن‌ها زیر سؤال برود. به همین دلیل در طرح‌های نوینی که ارائه می‌شود، تلفیق فضای خانه و مدرسه مورد توجه قرار گرفته‌است که می‌تواند فضای آموزشی را به خوبی برای دانش آموزان تلطیف کند.

البته در این بین خود شاخه «معماری» هم به عنوان یکی از پرطرفدارترین رشته‌های تحصیلی مورد بحث قرار گرفته است. به طور مثال در مدرسه‏ی معماری مارچ (MARCH) در مسکو، مباحث آنلاینی در «مدرسه‏ی معماری در دوران قرنطینه» در حوزه آموزش عالی شروع شده است که موضوعات مقدماتی را به طور جدی مورد بحث قرار می‌دهند. مباحث و سؤالاتی از قبیل: آیا ما به دانشکده‏های معماری نیاز داریم؟ آیا ما نیاز به تغییر آنها داریم؟ و سؤالاتی از این دست.

مراسم و رویدادها در پساکرونا

در جوامع معماری، رویدادهای دیجیتالی مانند «جشنواره‏ی معماری و تغییرات طراحی مجازی لندن» به بررسی جنبه‏های مختلف طراحی در شرایط بحران پرداخته‌اند و عموم مردم را به شرکت در آن دعوت کرده‌اند. به طور مثال در چهاردهمین اجلاس سالانه‏ی طراحی Yeh Ideology  موضوع «طراحی برای اختلال» مطرح شد که به بررسی تأثیرات همه‌گیری کرونا بر محیط پرداخته شد.

همچنین موضوعات مشابهی در ماهنامه آمریکایی «اختلالات طراحی» مورد بررسی قرار می‌گیرد که پیشنهادهایی برای ایجاد تغییرات اساسی در طراحی‌های نوین ارائه می‌شود. حوزه‌هایی مانند کرونا، نابرابری سیستماتیک، تغییرات آب و هوایی، انقلاب دیجیتالی، و بحران جهانی مسکن از فاکتورهای مهمی هستند که می‌توانند این تغییرات را به‌وجود آورند.

در لندن هم به عنوان یکی از شهرهای پیشرو که فعالان آن معمولاً از بحران‌ها به عنوان یک کاتالیزور جهت طرح موضوع استفاده می‌کنند، وبیناری با حضور معماران و طراحان نورپرداز برگزار شد که در آن تجربه‏ی مردم از این شهر، معماری نمادین آن و فضای عمومی آن در شب، قبل و بعد از قرنطینه مورد بررسی قرار گرفت. (تصویر پایین، پروپوزالی از متخصصان برای کاهش روشنایی در طراحی‌های داخلی این شهر است که به منظور بهبود تجربه‏ی شبانه‏ی منطقه ارائه شده است.)

ساخت و ساز در پساکرونا

یکی از نتایج فاصله‏‌گذاری‌های اجتماعی می‌تواند استفاده از رباتیک در ساخت و سازهای گسترده‏ باشد. در حال حاضر ماشین‏آلاتی مانند هواپیماهای بدون سرنشین، سگ‏های ربات و فناوری کنترل از راه دور هوشمند تکنولوژی‌هایی هستند که در این مسیر به کار گرفته می‌شوند.

همه‌گیری کرونا نشاد داد که ساخت و سازهای آینده ممکن است بسیار چالش‌برانگیز باشد و نیروی انسانی به تنهایی نتواند بار این وظیفه را به دوش بکشد. استودیوی معماری بین‏المللی هاسل یکی از شرکت‌هایی است که در این شاخه از معماری گام برداشته است. این شرکت پیشرو اخیراً دست به طراحی فناوری‌هایی زده است که این امکان را به ربات‌ها بدهد که حتی در سطح مریخ نیز بتوانند فرآیند ساخت و ساز را انجام دهند.

محیط کاری در پساکرونا

با توجه به این‌که بعد از شیوع کرونا بخش بزرگی از جمعیت جهان به دورکاری روی آوردند و وظایف خود را از خانه انجام می‏دهند، بحث‎‏ها در مورد بازگشت به محیط کار و این‌که چه تغییراتی برای ایجاد یک محیط کاری مناسب لازم است، داغ است. یکی از شرکت‌های طراحی داخلی لندن طرح‌هایی را برای اصلاح دفاتر کار ارائه کرده است که معتقد است مدل‌های سنتی نیاز به اصلاح دارند (در شکل پایین نمایش داده شده است). در این طرح پیشنهاد شده است از تراکم کلی فضای کاری تا مواد استفاده شده در ساخت محیط باید تغییر کنند تا امکان انتقال ویروس به حداقل برسد (مواد طبیعی، مانند چوب، در این زمینه ایمنی بهتری دارند) در این طرح به طور کل 50% از تراکم در محیط کاری کم‌تر خواهد شد که امکان انتقال ویروس و آلودگی را به حداقل می‌رساند.

شرکت دیگری به نام «ThirdWay» پروژه‌ای را با عنوان «Hybrid Working» طرح‌ریزی و معرفی کرده است. این پروژه با هدف کمک به مشاغل جهت بازگشت کارکنانشان به محیط کار است.  در این پروژه سعی شده است که با الهام از شرایط کار در منزل، تعادلی جدید را در دفاتر کار به وجود آورند که هم بتوانند سطح رضایت از زندگی کارکنان را افزایش دهند و هم امنیت آن‌ها را در محیط کار تأمین کنند (عکس پایین).

مسکن در پساکرونا

شاید تغییرات در معماری و طرح خانه‌ها اصلی‌ترین موضوعی است که انتظار می‌رود تا معماران به آن توجه کنند. بعد از همه‌گیری کرونا و قرنطینه‌های گسترده‌ای که در نتیجه‌ی آن گریبان مردم جهان را گرفت، باعث شد که دیگر«خانه»ها تنها فضایی برای استراحت نباشند. مفهموم یک خانه ایده آل با واژه‌های «کار» و «تفریح» نیز گره خورد. به همین دلیل «نیاز به داشتن فضای کار در خانه» و همچنین «حفظ حریم خصوصی بیشتر» از گرایش‌های اساسی هستند که در حال حاضر در جوامع معماری مطرح می‌شود. همچنین تلفیق خانه و طبیعت به طوری که علاوه بر افزایش روحیه ساکنین، سلامت محیط زیست را نیز تأمین کند، یکی از موضوعات جذابی است که بعد از شیوع کرونا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

یکی دیگر از مواردی که در این روزها مطرح شده‌است، شرایط زندگی سالمندان است که به طور جد تحت تأثیر این همه‌گیری قرار گرفت. در پروژه‌های نوینی که استودیوهای معماری برای طراحی و ساخت و ساز مجتمع‌های مسکونی ارائه می‌کنند، ارزش‌هایی نو در طراحی فضاهای باز به چشم می‌خورد. درنظر گرفتن محیط های سرباز و تعبیه حداقل امکانات رفاهی در این فضاها، به گونه‌ای که علاوه بر ایجاد محیطی امن برای استراحت، بتواند زمینه معاشرت سالمندان را در طول بحران‌های احتمالی به وجود آورد، از مهم‌ترین این ارزش‌ها است.

سخن پایانی:

همه‌گیری کرونا علی‌رغم تمامی اثرات مخربی که بر زندگی جوامع داشت، موجب تغییر در نگرش‌هایی شد که نتیجه آن می‌تواند درآینده موجب بهبود شرایط زندگی شود. در این میان صنعت معماری و ساخت و ساز به نوبه‌ی خود به این پدیده واکنش نشان می‌دهد. هر ماه کنفرانس‌ها، مقالات و بحث‌های داغی مابین صاحب نظران این حوزه مطرح می‌شود که نتیجه‌ی آن بهبود شرایط زندگی مردم جهان و مهم‌تر از آن، ایجاد آمادگی برای مقابله با بحران‌های احتمالی بعدی خواهد بود.

منبع : Wallpaper* Newsletter