در بیشتر اوقات هنر یک انتخاب است. یعنی اگر سبک موسیقی خاصی را دوست ندارید و یا تماشای تئاتر برایتان کسالت‌آور است، می‌‌توانید به راحتی آن‌ها را نادیده بگیرید و در طول زندگی اصلاً سراغ آن‌ها نروید. اما معماری، شاخه‌ای که قویاً بین هنر و مهندسی گره خورده، داستانی متفاوت دارد. ممکن است فعالیت یا پروژه‌ای در محیط زندگی شما شکل بگیرد که در ابتدا کم‌تر ذهنتان را درگیر کند اما در مرو زمان و به طور پیوسته زندگیتان را تحت تأثیر قرار دهد. چه بسا در بحث طراحی داخلی، این تأثیر بیشتر نمود کند. ما بیشتر وقت خود را در خانه سپری می‌کنیم که به طور مستقیم بر تندرستی و سلامت روان تأثیرگذار است. ما این موضوع را در دوره‌های قرنطینه اجباری که به واسطه همه‌گیری کرونا به‌وجود آمد، بیشتر حس کردیم که چقدر فضاهای داخلی برای سلامتی و حتی پیشگیری از بیماری‌ها مهم هستند. طراحی صحیح محیط داخلی، مسئولیتی بزرگ برای یک طراح حرفه‌ای است. یک طراح داخلی باید در رابطه با طرح‌ها و پروژه‌های متفاوت، برنامه‌ریزی، هماهنگی و مدیریتی قوی داشته باشد تا بتواند در نهایت محیطی کاملاً سالم و زیبا برای ساکنین طراحی کند.
اما در واقع طراحی داخلی چیست؟
اغلب، طراحی داخلی با دکوراسیون داخلی اشتباه گرفته می شود – تصور غلطی که ریشه در برخی سوء تفاهم‌ها و تعصبات دارد. در واقع انتخاب پوشش‌ها، رنگ‌ها و ظریف‌کاری‌های نهایی از جنبه‌های مهم طراحی داخلی هستند. اما موضوع به اینجا ختم نمی‌شود.
اول از همه، درک رفتارها و تمایلات کاربر برای طراحی فضایی کاربردی و زیبا، ضروری است. سامان‌دهی رفت و آمدها، فار ابتدایی است که با تغییر و اصلاح طرح اصلی به دست می‌آید. تقسیم فضا را می‌توان نه تنها با استفاده از دیوارها، بلکه از طریق مبلمان و حتی اشیا نیز اجرا کرد. در عین حال، در طراحی داخلی باید به میزان راحتی (اعم از نظر حرارتی، روشنایی یا صوتی) و همچنین ارگونومی نیز توجه کرد تا بهترین ابعاد برای مبلمان و دیگر وسایل مشخص شود. درنهایت جزئیاتی که در پوشش ها و مواد به کار می‌روند، مشهودترین و مهم‌ترین قسمت طراحی داخلی هستند. این موضوع در واقع اوج کار طراحی و نشان‌دهنده دید طراح نسبت به پروژه و همچنین نیازهای کاربر است.
در ادامه، به موارد اصلی که در طراحی داخلی باید به آن‌ها توجه شود می‌پردازیم.
طرح اولیه در طراحی داخلی
به طور خلاصه در طرح اولیه (Layout) یک پروژه، موقعیت تجهیزات، مبلمان و دیگر اشیا اعم از ثابت یا متحرک، در فضایی که در حال طراحی شدن است، نشان داده می‌شود. یک چیدمان مناسب می‌تواند حس وحال فضا را تلطیف کند. به‌ویژه در نقشه‌های معماری که فضایی با طراحی باز دارند و طراح از آزادی عمل بیشتری برخوردار است، چیدمان داخلی مهم‌ترین بخش پروژه است. لوکوربوزیه و میس ون روهه (Le Corbusier و Mies van der Rohe) اولین کسانی بودند که برای جداسازی فضاها از المان‌های سازه‌ای، مبلمان و پانل‌های متحرک به جای دیوارها استفاده کردند و طراحی‌های قدیمی را به چالش کشیدند.
برای داشتن یک طرح اولیه خوب، یک طراح داخلی باید استانداردهای دسترسی مثل مسیرهای فرار از آتش و حداقل ابعاد اتاق‌ها را در نظر بگیرد. مطالب زیادی وجود دارد که ابعاد مناسب برای هر نوع استفاده از فضا را مشخص می کند. به عنوان مثال کتاب ارنست نوفرت – «داده های معماران» – که در سال 1936 منتشر شد یکی از همین منابع بود. اما با رشد روزافزون شهرها و افزایش قیمت املاک، این حداقل استانداردها هم در آپارتمان‌ها و خانه‌های کوچک امروزی نادیده گرفته می‌شوند. بنابراین مهم‌ترین چیزی که باید به آن توجه کرد، هماهنگی فضا با نوع کاربری آن است تا بتوان طرحی کاربردی با توجه به نیاز ساکنین آن خلق کرد.
نقش مبلمان و گیاهان خانگی در طراحی داخلی
مبلمان چه به صورت ثابت و چه به صورت متحرک، مستقیماً بر کیفیت هر پروژه داخلی تأثیر می‌گذارد. این وظیفه طراح است که مطمئن شود مدل‌هایی که انتخاب می‌کند تا چه اندازه با فضا همخوانی دارد.
از طرفی دیگر گیاهان خانگی هستند که که در دسته مبلمان‌ها قرار نمی‌گیرند اما با این وجود جزئی از طراحی داخلی هستند که باید درنظر گرفته شوند، چرا که علاوه بر زیبایی، سطح سلامتی و کیفیت زندگی ساکنین را هم افزایش می‌دهند. گیاهان هوا را تصفیه می‌کنند و آلودگی‌های هوای محیط را هم جذب می‌کنند. پیشنهاد می‌شود به ازای هر 10 متر مربع فضا، یک گیاه با سایز متوسط قرار گیرد.
اهمیت راحتی و سادگی در طراحی داخلی
در یک جهان پرجمعیت و در حال رشد، کیفیت محیطی درون خانه مهم است و با توجه به این‌که ما بیشتر وقت خود را در خانه می‌گذرانیم، یک فضای داخلی ناخوشایند، ناامن یا ناسالم می‌تواند برای سلامتی جسمی و روانی ما بسیار مضر باشد.
راحتی از طریق زیبایی‌شناسی فضا، عطر و بوی محیط، نسیمی که از پنجره وارد می‌شود، درجه حرارت حس شده هنگام ورود و استفاده از فن‌آوری‌ها یا استراتژی‌های تأثرپذیر برای بهبود کیفیت زندگی ساکنان، ایجاد می‌شود.
حس شما نسبت به فضایی که در آن ساکن هستید برگرفته از چیست؟
رنگ، روشنایی، عمق و ارتفاع فضا تعیین می‌کند که آیا محیطی که در آن قرار گرفته اید دنج، امن، مهیج و آرام است یا خیر.
آیا راحتی محیط از نظر صداشناسی مناسب است؟
یک محیط با مشخصه صداشناسی خوب به شما این امکان را می‌دهد که بدون این‌که لازم باشد حجم صدای خود را بالا ببرید با دیگران صحبت کنید و یا در یک تالار کنفرانس، به سخنرانی گوش دهید.
هوای محیط خیلی گرم یا خیلی سرد است؟
دمای مناسب می‌تواند در محدوده 20 تا 25 درجه سانتیگراد باشد، سرما یا گرمای بیش از حد نه تنها آزاردهنده است بلکه می‌تواند مسبب بسیاری ار بیماری‌ها نیز باشد. آیا تهویه هوا، فضای داخلی را تا حد ممکن تمیز و سالم نگه می‌دارد و می‌تواند بوهای بد، کنه‌ها ، قارچ‌ها و سایر ترکیباتی که برای سلامتی مضر هستند را حذف کند یا خیر.
اگرچه ممکن است ارگونومی ارتباط چندانی با معماری نداشته باشد، اما رشته‌ای است که به ما کمک می‌کند فضاها و دستگاه‌ها را طوری طراحی کنیم که به خوبی با ویژگی‌های فیزیولوژیکی، آناتومیکی و حتی روانی ساکنان و کاربران هر اتاق سازگار شوند. بنابراین، میزان موفقیت یک طراحی داخلی خوب با تجزیه و تحلیل دقیق ارگونومی ارتباط دارد؛ تحلیلی که باید از مطالعه ابعاد و تناسبات بدن انسان آغاز شود.
جایگاه مواد و پوشش ها در طراحی داخلی
انتخاب مواد و جنس پوشش‌ها معمولاً تحت تأثیر عواملی مانند زیبایی، عملکرد و هزینه قرار دارد. همچنین باید ترکیب این مواد و تأثیری که می‌توانند در طول عمر مفیدشان بر محیط زیست داشته باشند، مورد توجه قرار گیرد. در حال حاضر تنوع زیادی در بازاهای دنیا وجود دارد که به طراحان این امکان را می‌دهد تا عواملی مثل منشأ، دوام، قابلیت بازیافت و خصوصیات بهداشتی یا محیطی این مواد را قبل از استفاده، بسجند. بنابراین انتخاب پوشش یا پرداخت‌کاری به عوامل متعددی وابسته است؛ در همین رابطه باید موارد زیر در نظر گرفته شود:
هدف از ساخت فضا
مواد به کار برده شده باید گویای نوع فضا و خواسته کاربران باشد. برای انتخاب مواد، توصیه می‌شود میزان ترافیک و نوع کاربری منطقه، شرایط تمیز کردن و قرار گرفتن محیط در معرض سایش‌های احتمالی در نظر گرفته شود. همچنین عوامل دیگری مثل بافت و رنگ نیز می‌توانند به درک فضا و انتشار نور کمک کنند و بر روحیه افراد تأثیرگذار باشند.
مواد تشکیل دهنده مصالح
ترکیب مواد میزان مقاومت، انعطاف‌پذیری، نرمی و در نتیجه دامنه کاربرد آن را تعیین می‌کند. به‌علاوه از نظر شیمیایی، بهتر است به ترکیب رنگ‌ها، پوشش‌های پلاستیکی، چسب‌ها و یا مواد افزودنی که می‌توانند در طولانی مدت اثرات مضر (یا حتی مفید) بر کیفیت هوای داخل محیط داشته باشند، توجه شود.
سیستم های نصب و اجرا
در روند پرداخت‌کاری، فرآیند استفاده از اتصال دهنده‌ها یا چسب‌ها هم وجود دارد که پیشنهاد می‌شود برای صرفه‌جویی در هزینه ها و جلوگیری از خطا در مراحل ساخت، در همین مرحله تکمیل شود.
لایه سطحی
اما آخرین لایه که ترکیبات سطوح می‌باشد، تأثیر زیادی در راحتی فضا دارد. سطوح را می‌توان به صورت ضدلغزش، نچسب یا ضد آب اجرا کرد. المان‌هایی مانند پوشش مفاصل، گوشه‌ها و دستگیره‌ها را هم با نگرش سهولت در تمیزکاری، جلوگیری از حوادث احتمالی و تسهیل در جابه‌جایی‌ها می‌توان طراحی کرد.
درنهایت، درک درست از ابعاد فیزیولوژیکی، آناتومیکی و روانی انسان، به ما کمک می‌کند تا در عین احترام به تنوع و تفاوت‌ها به سطح بالایی از راحتی برسیم. همه افراد به یک شکل در فضاها حرکت نمی‌کنند، از ابعاد جسمی یکسانی برخوردار نیستند، در یک مقدار نور احساس راحتی نمی‌کنند و یا دماهای یکسان را دوست ندارند. به همین خاطر در نظر گرفتن رویکردی جامع و فراگیر در زمان طراحی فضاها، ضروری است. در آخر می‌توان گفت ایجاد هماهنگی بین «اشیا، جسم و ذهن» کلید دستیابی به یک پروژه موفق است.