همه گیری کرونا موجب شکل گیری سبکی نو از زندگی شد؛ بسیاری از نیازهای قبلی کم‌رنگ و تقاضاهای جدید شکل گرفت. همین موضوع باعث شد که اغلب صنایع برای برطرف‌سازی این نیازها دست به کار شوند و راهکارهای نوینی عرضه کنند. یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها، معماری بوده است که انتظار می‌رود معماران و فعالان این حوزه فضاهای زندگی ما را برای جهان پساکرونا تغییر دهند. شاید بتوان گفت بحث آموزش، محیط کار و مسکن جز مهم‌ترین مسائلی است که قطعاً در پساکرونا با نگرشی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد.
معماری رشته‌ای است که تعییرات آن آرام و کند صورت می‌گیرد. معمولاً حداقل چند سالی طول میکشد تا برجهای جدید شکل بگیرند و یا حتی پروژه‌های کوچک‌تر تکمیل شوند. بنابراین نمی‌توان انتظار واکنشی فوری را در این صنعت داشت. اما به محض پیدایش کرونا، معماران متوجه عواقب و نتایج آن شدند. طراحان و معماران ایدهها، ابتکارات و پیشنهادهای طراحی خودشان را به اشتراک میگذارند که به ما کمک میکند تا بتوانیم به این هنجارهای جدید واکنش نشان دهیم.
گستردگی این مبحث کم نیست؛ تمام توپولوژیهای ساختمانی و مراحل مختلف حرفهی معماری و زمینههای مرتبط با آن – از آموزش (مدارس در دوران کرونا یا پساکرونا چگونه خواهد بود؟ دنیای دانشگاهی با چه چالش‌هایی مواجه خواهد بود؟)، تا محیط کار (در حال حاضر یک محل کار «ایمن» چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا اصلاً به یک محیط کار ایمن نیاز هست؟)، و حتی ساخت و ساز را تحت تاثیر قرار داده‌است. از آن‌جایی که مدرنیته با هدف ایجاد یک محیط سالم برای ساخت و ساز در نیمهی اول قرن بیستم شکل گرفت، اصلاً بعید نیست که چالش‌های فعلی ما نیز باعث اختراعات، فلسفهها و راهحلهای عملی جدیدی شود که در آینده نه چندان دور به لازمه‌های زندگی روزمره تبدیل شود؛ و اگر این اتفاق بیفتد، عصر معماری جدید چطور تعریف خواهد شد؟
این روایتها و پیش‌بینی‌ها خیلی جدی در حال مطرح شدن در دنیای معماری است و پلتفرمهای بحث و گفتگو به سرعت در قالب وبینارها و گرده‌همایی‌های مجازی، مثل فستیوال معماری لندن (AFL Digital 2020)، ظهور پیدا کردند که فرصت خوبی برای بررسی دقیق موقعیتها و دیدگاهها است. البته ناگفته نیست که همین حالا نیز تعدادی از پروژه‌هایی که با هدف تأثیر بر دنیای معماری در دوران پساکرونا طراحی شده بودند، در دست ساخت و شکل‌گیری هستند.
معماری و آموزش در پساکرونا
تعداد زیادی از مدارس در سرتاسر جهان در حال حاضر تعطیل هستند و نیاز هست روشی ایمن برای آموزش نسلهای جدیدی که در شرایط اضطراری در حال بزرگ شدن هستند، کشف و پیاده سازی شود. به همین دلیل یکی از چالش‌های موجود این است که ساختمانهای آموزشی در این چارچوب جدید چگونه می‌توانند ساخته شوند! به عنوان مثال، استودیوی Curl la Tourelle Head Architecture مستقر در لندن با الهام از سبک یادگیری در فضای باز در مدارس دانمارک، پیشنهاد کرده است چادرهایی با فاصلهی اجتماعی مناسب تعبیه شود که بتوان موقتاً در شرایط بحران برای آموزش مورد استفاده قرار بگیرند.
یا در دبی و در استادیوی رُآر (Roar)، بحران را فرصتی برای تجدیدنظر در فضاهای آموزشی دانستند و طرحی در مورد راهحلهای طولانی مدت که می‌تواند کاربردی باشد، ارائه شد (پیشنهادی که در تصویر پایین نشان داده شده است). یادگیری در خانه و نتایج مثبت آن باعث شد مفهوم سنتی مدارس و اثربخشی آن در یادگیری دانش‌آموزان و پیشرفت تحصیلی آنها زیر سؤال برود. به همین دلیل در طرح‌های نوینی که ارائه می‌شود، تلفیق فضای خانه و مدرسه مورد توجه قرار گرفته‌است که می‌تواند فضای آموزشی را به خوبی برای دانش آموزان تلطیف کند.
البته در این بین خود شاخه «معماری» هم به عنوان یکی از پرطرفدارترین رشته‌های تحصیلی مورد بحث قرار گرفته است. به طور مثال در مدرسهی معماری مارچ (MARCH) در مسکو، مباحث آنلاینی در «مدرسهی معماری در دوران قرنطینه» در حوزه آموزش عالی شروع شده است که موضوعات مقدماتی را به طور جدی مورد بحث قرار می‌دهند. مباحث و سؤالاتی از قبیل: آیا ما به دانشکدههای معماری نیاز داریم؟ آیا ما نیاز به تغییر آنها داریم؟ و سؤالاتی از این دست.
مراسم و رویدادها در پساکرونا
در جوامع معماری، رویدادهای دیجیتالی مانند «جشنوارهی معماری و تغییرات طراحی مجازی لندن» به بررسی جنبههای مختلف طراحی در شرایط بحران پرداخته‌اند و عموم مردم را به شرکت در آن دعوت کرده‌اند. به طور مثال در چهاردهمین اجلاس سالانهی طراحی Yeh Ideology موضوع «طراحی برای اختلال» مطرح شد که به بررسی تأثیرات همه‌گیری کرونا بر محیط پرداخته شد.
همچنین موضوعات مشابهی در ماهنامه آمریکایی «اختلالات طراحی» مورد بررسی قرار می‌گیرد که پیشنهادهایی برای ایجاد تغییرات اساسی در طراحی‌های نوین ارائه می‌شود. حوزه‌هایی مانند کرونا، نابرابری سیستماتیک، تغییرات آب و هوایی، انقلاب دیجیتالی، و بحران جهانی مسکن از فاکتورهای مهمی هستند که می‌توانند این تغییرات را به‌وجود آورند.
در لندن هم به عنوان یکی از شهرهای پیشرو که فعالان آن معمولاً از بحران‌ها به عنوان یک کاتالیزور جهت طرح موضوع استفاده می‌کنند، وبیناری با حضور معماران و طراحان نورپرداز برگزار شد که در آن تجربهی مردم از این شهر، معماری نمادین آن و فضای عمومی آن در شب، قبل و بعد از قرنطینه مورد بررسی قرار گرفت. (تصویر پایین، پروپوزالی از متخصصان برای کاهش روشنایی در طراحی‌های داخلی این شهر است که به منظور بهبود تجربهی شبانهی منطقه ارائه شده است.)
ساخت و ساز در پساکرونا
یکی از نتایج فاصلهگذاریهای اجتماعی می‌تواند استفاده از رباتیک در ساخت و سازهای گسترده باشد. در حال حاضر ماشینآلاتی مانند هواپیماهای بدون سرنشین، سگهای ربات و فناوری کنترل از راه دور هوشمند تکنولوژی‌هایی هستند که در این مسیر به کار گرفته می‌شوند.
همه‌گیری کرونا نشاد داد که ساخت و سازهای آینده ممکن است بسیار چالش‌برانگیز باشد و نیروی انسانی به تنهایی نتواند بار این وظیفه را به دوش بکشد. استودیوی معماری بینالمللی هاسل یکی از شرکت‌هایی است که در این شاخه از معماری گام برداشته است. این شرکت پیشرو اخیراً دست به طراحی فناوری‌هایی زده است که این امکان را به ربات‌ها بدهد که حتی در سطح مریخ نیز بتوانند فرآیند ساخت و ساز را انجام دهند.
محیط کاری در پساکرونا
با توجه به این‌که بعد از شیوع کرونا بخش بزرگی از جمعیت جهان به دورکاری روی آوردند و وظایف خود را از خانه انجام می‌دهند، بحثها در مورد بازگشت به محیط کار و این‌که چه تغییراتی برای ایجاد یک محیط کاری مناسب لازم است، داغ است. یکی از شرکت‌های طراحی داخلی لندن طرح‌هایی را برای اصلاح دفاتر کار ارائه کرده است که معتقد است مدل‌های سنتی نیاز به اصلاح دارند (در شکل پایین نمایش داده شده است). در این طرح پیشنهاد شده است از تراکم کلی فضای کاری تا مواد استفاده شده در ساخت محیط باید تغییر کنند تا امکان انتقال ویروس به حداقل برسد (مواد طبیعی، مانند چوب، در این زمینه ایمنی بهتری دارند) در این طرح به طور کل 50% از تراکم در محیط کاری کم‌تر خواهد شد که امکان انتقال ویروس و آلودگی را به حداقل می‌رساند.
شرکت دیگری به نام «ThirdWay» پروژه‌ای را با عنوان «Hybrid Working» طرح‌ریزی و معرفی کرده است. این پروژه با هدف کمک به مشاغل جهت بازگشت کارکنانشان به محیط کار است. در این پروژه سعی شده است که با الهام از شرایط کار در منزل، تعادلی جدید را در دفاتر کار به وجود آورند که هم بتوانند سطح رضایت از زندگی کارکنان را افزایش دهند و هم امنیت آنها را در محیط کار تأمین کنند (عکس پایین).
مسکن در پساکرونا
شاید تغییرات در معماری و طرح خانه‌ها اصلی‌ترین موضوعی است که انتظار می‌رود تا معماران به آن توجه کنند. بعد از همه‌گیری کرونا و قرنطینه‌های گسترده‌ای که در نتیجه‌ی آن گریبان مردم جهان را گرفت، باعث شد که دیگر«خانه»ها تنها فضایی برای استراحت نباشند. مفهموم یک خانه ایده آل با واژه‌های «کار» و «تفریح» نیز گره خورد. به همین دلیل «نیاز به داشتن فضای کار در خانه» و همچنین «حفظ حریم خصوصی بیشتر» از گرایش‌های اساسی هستند که در حال حاضر در جوامع معماری مطرح می‌شود. همچنین تلفیق خانه و طبیعت به طوری که علاوه بر افزایش روحیه ساکنین، سلامت محیط زیست را نیز تأمین کند، یکی از موضوعات جذابی است که بعد از شیوع کرونا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
یکی دیگر از مواردی که در این روزها مطرح شده‌است، شرایط زندگی سالمندان است که به طور جد تحت تأثیر این همه‌گیری قرار گرفت. در پروژه‌های نوینی که استودیوهای معماری برای طراحی و ساخت و ساز مجتمع‌های مسکونی ارائه می‌کنند، ارزش‌هایی نو در طراحی فضاهای باز به چشم می‌خورد. درنظر گرفتن محیط های سرباز و تعبیه حداقل امکانات رفاهی در این فضاها، به گونه‌ای که علاوه بر ایجاد محیطی امن برای استراحت، بتواند زمینه معاشرت سالمندان را در طول بحران‌های احتمالی به وجود آورد، از مهم‌ترین این ارزش‌ها است.
سخن پایانی:
همه‌گیری کرونا علی‌رغم تمامی اثرات مخربی که بر زندگی جوامع داشت، موجب تغییر در نگرش‌هایی شد که نتیجه آن می‌تواند درآینده موجب بهبود شرایط زندگی شود. در این میان صنعت معماری و ساخت و ساز به نوبه‌ی خود به این پدیده واکنش نشان می‌دهد. هر ماه کنفرانس‌ها، مقالات و بحث‌های داغی مابین صاحب نظران این حوزه مطرح می‌شود که نتیجه‌ی آن بهبود شرایط زندگی مردم جهان و مهم‌تر از آن، ایجاد آمادگی برای مقابله با بحران‌های احتمالی بعدی خواهد بود.
منبع : Wallpaper* Newsletter